دیالیز چیست و چه زمانی به دیالیز نیاز داریم؟(هزینه،عوارض)
دیالیز چیست؟
زمانی که کلیه ها بدرستی کار نمی کنند٬ میتوان با فرایندی به نام دیالیز مواد زائد و مایعات اضافی را از خون جدا کرد.
در یکی از مرسوم ترین انواع دیالیز بطور معمول خون وارد یک دستگاه می شود تا روی آن انجام شود.
در حالت طبیعی کلیه ها مسئول تصفیه کردن خون هستند.
کلیه ها مواد مضر و مایعات اضافی را از خون برمی دارند و به ادرار تبدیل می کنند که بتوان آنها به راحتی دفع نمود.
چرا به دیالیز نیاز داریم؟
اگر کلیه ها از کار بیافتد مانند کسی که به بیماری مزمن کلیه (نارسایی کلیه ) مبتلاست٬ دیگر کلیه ها نمی توانند خون را بدرستی تصیفه کنند و ممکن است سطح مواد مضر و مایعات اضافی در بدن به حد خطرناکی برسد. در این وضعیت ناخوشایند ٬اگر کاری نکنیم ٬ ممکن است علایم بسیار نامطلوب و حتی کشنده پدیدار شود. با انجام دیالیز مواد ناخواسته و مایعات مازاد از خون خارج می گردد و از بروز این وضعیت ناخوشایند جلوگیری می شود.
علل بیماری کلیوی که می تواند باعث بیماری مزمن کلیه شوند عبارتند از:
۱ ـ دیابت نوع ۱ و یا نوع ۲
۲ـ فشار خون بالا
۳ـ التهاب واحد های فیلتر کننده کلیه
۴ـ التهاب لوله های کلیه و ساختارهای اطراف آن
۵ـ بیماری های کلیوی ارثی
۶ـ انسداد طولانی مدت مجاری ادراری٬ ناشی از بیماری های مانند بزرگی پروستات٬ سنگ کلیه و برخی سرطان ها
۷ـ ریفلاکس مجرای ادراری : وضعیتی که باعث برگشت ادرار به کلیه ها می شود.
عفونت مکرر کلیه که پیلورنفریت نیز نامیده می شود.
انواع دیالیز
دیالیز دونوع اصلی دارد:
۱- دیالیز خونی ۲- دیالیز صفاقی
در دیالیز خونی با همودیالیز برای خارج کردن مواد زائد و آب اضافی از بدن به وسیله دستگاه همودیالیز از یک نوع فیلتر خاص استفاده می کنند .
در دیالیز صفاقی از مایعی که با یک لوله پلاستیکی در حفره شکم بیمار قرار داده می شود٬ مواد زائد و آب اضافی از بدن خارج می شود.
مزیت های همودیالیز و دیالیز صفاقی
برای بسیاری از بیماران یکی از مهمترین مزیت های همودیالیز این است که هیچ مشارکتی در درمان ندارند. تنها کاری که باید بکنند این است که بیمارستان یا کلینیک مخصوص دیالیز بروند.
برای آندسته از بیمارانی که درمان های مستقل تری را ترجیح می دهند٬ دیالیز صفاقی برنامه تغییر پذیر تری دترد و می تواند در خانه هم انجام گیرد . اما هنوز هم باید روزانه ساعتی را صرف عملیات دیالیز کند .
مهم ترین عارضه دیالیز صفاقی عفونت است.
مهم ترین عارض همودیالیز افت فشار خون است.
همودیالیز
همو دیالیز رایج ترین روش دیالیز است در این روش مواد سمی و آب اضافی از خون خارج می شود .
زخم معده٬ نارسایی احتقانی قلب ٬ اختلال خواب ٬ افت فشار خون درد های شکمی ٬ خون ریزی ٬ آمبولی هوا ٬ سردرد ٬ تهوع٬ استفراغ٬ بی قراری ٬ کاهش سطح هوشیاری از عوارض همودیالیز می باشد
برای بیمارانی که همودیالیز انجام می دهند رعایت رژیم غدایی بسیار مهم است که به عملکرد کلیه و تعداد دیالیز بستگی دارد.
نکات مهم همودیالیز
داروهای ضد فشار خون در روز دیالیز نباید مصرف شود.
رژیم غذایی حین دیالیز رژیم پر پروتيین و کم نمک است .
میزان اضافه وزن در بین دو جلسه همودیالیز کمتر از یک و نیم کیلوگرم است .
حجم مایع مجاز دریافتی در یک روز در بیماران دیالیزی ٬ حجم ادرار دفعی +۵۰۰ سی سی می باشد .
همودیالیز در منزل
سطح دیالیز و طول مدت دیالیز و البته تعداد دفعات مراجعه بیماران به بیمارستان ها از دلایل دریافت خدمات در منزل است . اکثر بیماران دیالیزی با وضعیت جسمانی نامناسب و سن بالا به این مراکز مراجعه می کنند و پس از انجام این خدمات نیاز به این استراحت دارندبه همین دلیل دیالیز در منزل گزینه ی مناسب تری می باشد .
هزینه دیالیز خانگی به عوامل مختلفی بستگی دارد . عواملی مانند وجود پزشک متخصص ٬ مدت زمان دیالیز ٬ استفاده از دستگاه دیالیز خانگی قابل حمل و البته تعداد جلسات دیالیز در تعیین هزینه دیالیز خانگی تاثیر گذار خواهند بود .
دیالیز صفاقی
یک مایع تصویه کننده از طریق یک لوله ( به بخشی از شکم شما جریان می یابد و مواد زاید را از خون شما می گیرد . پس از مدت زمان مشخصی مایع با مواد زاید فیلتر شده از شکم شما خارج می شود و دور ریخته می شود .)
در دیالیز صفاقی از پرده ای طبیعی به نام صفاق که بخشی از شکم است استفاده می شود . این پرده سوراخ های کوچکی دارد و به خوبی می توان از آن به عنوان صافی استفاده کرد . کانتر با یک جراحی کوچک داخل شکم گذاشته می شود و حدود 15 سانتی متر از این لوله خارج از شکم باقی می ماند تا از این طریق به کیسه های مایع دیالیز متصل شوند .
مکات مهم در دیالیز صفاقی
از دیالیز صفاقی در بیماران قلبی عروقی ٬ دیابتی ها ٬ اختلالات انعقادی ٬ کودکان استفاده می شود .
معمولا دیالیز صفاقی ۳۶ تا ۴۸ ساعت ط.ل می کشد در حالی که در همودیالیز ۶ تا ۸ ساعت است .
دیالیز صفاقی در افرادی که : وضغیت نامناسب غشای صفاقی به دلیل چسبندگی یا وجود اسکار ٬ چاقی٬ سابقه ی پارگی دیورتیکول ٬ بیماری شکمی ٬ بیماری تنفسی ٬ بیماری شدید عروقی٬ جراحی های وسیع شکمی دارند منع دارد .
درد نسبی اول دیالیز صفاقی ظرف یک یا دو هفته برطرف می شود . یا می تواند ناشی از تزریق سریع محلول ٬ پی اچ نامناسب محلول ٬ و تجمع محلول دیالیز زیر دیافراگم و استفاده مفرط از ساکشن باشد .
عوارض دیالیز صفاقی
پریتونیت ( التهاب پرده صفاق)
نشت
خونریزی
خون ریزی در دیالیز صفاقی براثر جا به جایی کاتتر و پارگی روده و یا مثانه ممکن است رخ دهد و ممکن است خون ریزی در زنان جوان در زمان قاعدگی دیده شود . که در همه ی موارد خون ریزی پس از یک تا دو روز قطع می شود و نیاز به اقدام خاصی نیست .
علایم پریتونیت :
- درناژ مایع کدر از حفره ی صفاقی
- درد منتظر شکمی
- حساسیت برگشتی
عوارض بلند مدت :
- فتق شکمی
- هایپر تریگلیسیریدمی
- بیماری های قلب و عروق
- دیالیز صفاقی در منزل
برای انجام دیالیز صفاقی در منزل ٬ فضایی آرام و مناسب را در نظر بگیرید
هرگونه خطای اجرایی هنگام انجام دیالیز صفاقی ٬ ممکن است احتمال ایجاد عفونت را افرایش دهد . توصیه می شود برای جلوگیری از عوارض دیالیز صفاقی از پرستاران ماهر کمک بگیرید .
مدت زمان از مراقبت از بیماران دیالیزی در منزل
داشتن تغذیه ی مناسب و کافی
مراقبت از آنها در منزل جهت جلوگیری از بستری شدن در بیمارستان
حفظ ایمنی بیمار از عفونت های بیمارستانی
راحتی و آسایش بیمار در محیط منزل
بالا بردن سطح کیفی زندگی بیمار و کاهش محدودیت ها
عدم نیاز به رفت و آمد به مراکز درمانی
اقدامات پرستاری در دیالیز
محافظت از ابزار دستیابی عروقی
احتیاط در حین درمان های داخل وریدی
کنترل نشانه های اورمی
تشخیص عوارض قلبی و تنفسی
علت پریکاردیت ممکن است از تجمع سموم اورمیک باشد . در صورت عدم تشخیص و کنترل سطوح الکترولیت و رژیم غذایی
درمان درد و ناراحتی
کنترل فشار خون ٬ هایپرتانسیون در نارسایی کلیوی شایع است
پیشگیری از عفونت
مراقبت از محل کاتتر
هیپرگیلیسیمی در طی دیالیز صفاقی به علت جذب گلوگز از مایع دیالیز است که افراد دیابتی باید انسولین بیشتری دریافت کنند.
هرگاه مایع در طول دیالیز صفاقی به نحو مناسب از بدن بیمار تخلیه نشد باید سیستم را از نظر استاد به دلیل پیچ خوردگی لوله یا نقایص دیگر کنترل کرد.