انواع تومور مغزی وشایع ترین علائم آن

تومور مغزی چیست؟

تقریبا تمام سلولهای بدن همواره در حال رشد و تکثیر هستند و بصورت مداوم سلول جدید جایگزین سلول پیری میشود که از بین میرود؛ جالب اینکه سلول عصبی جزء معدود سلولهایی است که تکثیر پیدا نمیکند و سلولهای خونی و پوست و مخاط بدن بیشترین میزان تکثیر را دارند.

تومور در واقع سلولهای خود بدن است که رشد آنها از کنترل خارج شده و به سرعت تکثیر میشوند و معمولا توده‌ای ایجاد میکنند که بصورت مداوم در حال بزرگ شدن است است؛ بافتهای سالم را تحت فشار قرار میدهد که در این صورت احتمالا خوش‌خیم خواهد بود و یا به بافتهای اطراف نفوذ میکند، خونرسانی بافتهای سالم را به سمت خود میکشد و گاهی از محل خود جدا شده و به سایر نقاط بدن حمله میکند که به آن متاستاز میگویند و در مورد تومور‌های بدخیم اتفاق می‌افتد. در واقع آنچه باعث بدخیمی و خطرناکتر شدن یک تومور میشود سرعت تکثیر بسیار زیاد و متاستاز آن است.

تومور مغزی از کجا منشا میگیرد و چه انواعی دارد؟

اصطلاح تومور مغزی برای هر فردی اضطراب آور و نگران کننده خواهد بود چرا که همه میدانند که مغز، جایگاه تفکر، احساس، حافظه، حس و حرکت اندامها، تکلم، بینایی و شنوایی است. این تومورها ممکن است از انواع بافتهای داخل جمجمه منشا بگیرند؛ سلولهای عصبی، سلولهای حمایتی بافتهای عصبی، پرده‌های اطراف مغز، استخوان جمجمه، عروق مغزی و بافتهای باقی مانده از دوران جنینی.

بررسی تومور مغزی

بررسی پرستاری شامل معاینه ی عصبی پایه و تمرکز بر چگونگی حرکت ، راه رفتن و عملکرد بیمار ، تطابق وی با ضعف یا فلج و از دست دادن بینایی و گفتاری و مقابله با حملات تشنجی هست. در بررسی ، نشانه هایی که سبب بروز دیسترس در بیمار می‌شوند و بر کیفیت زندگی او اثر می گذارند ، مورد توجه قرار می‌گیرند ، این نشانه ها شامل درد ، مشکلات تنفسی ، اختلالات روده و مثانه ، آشفتگی های مربوط به خواب ، اختلال یکپارچگی و سلامت پوست ، تعادل مایعات و تنظیم دمای بدن هستند و وضعیت تغذیه بیمار هم مورد بررسی قرار میگیرند زیرا ممکن هست باعث لاغری مفرط میشوند.

پرستار تاریخچه ای از رژیم غذایی فرد میگیرد تا مصرف مواد غذایی ، عدم تحمل ، و ترجیحات غذایی را تحت بررسی قرار دهد و محاسبه ی شاخص توده ی بدنی می‌تواند فقدان چربی زیرجلدی و کاهش توده ی عضلانی را تایید کند.

علت بوجود آمدن تومور مغزی

مهمترین دلیل بروز شایعترین تومورهای مغزی چیزیست که در اختیار کسی نیست؛ ژنتیک!

اما تئوری هایی مطرح هستند که نگرانی هایی در مورد استفاده از تلفن همراه و اشعه‌های محیطی را مطرح میکنند که هنوز با قطعیت به اثبات نرسیده اند اما منطقی است تا حد امکان از زیاده‌روی از استفاده از تلفن همراه و سایر ابزارهای الکترونیکی پرهیز شود و خصوصا شبها خاموش شده یا در فاصله بیش از یک متری سر قرار گیرند. به این ترتیب بهتر است مهمترین و شایعترین علائم خطر را بشناسیم تا بتوانیم به موقع برای بررسی و درمان تومور مغزی اقدام کنیم. از طرفی ترس و نگرانی به خاطر بروز هر علامتی هم مخل آرامش خواهد بود، خصوصا اگر با علامت شایعی مثل سردرد روبرو باشیم؛ پس باید اطلاعاتمان در مورد اهمیت این علائم بیشتر باشد تا با مواجهه با آنها به جراح مغز و اعصاب مراجعه کنیم.

شایعترین تومورهای مغزی

 مننژیوما (Meningiomas)

شایعترین تومور مغزی خوش خیم مننژیوم است و بیشتر در خانمها دیده می‌شود. این تومور از پرده‌های اطراف مغز منشا میگیرد و به تدریج و با سرعت کم رشد کرده و بزرگ میشود و کم کم از اطراف به مغز فشار آورده و آن را به سمت دیگر هُل میدهد. درمان آن شامل خارج سازی بوسیله جراحی هست.

گلیوم‌ها و گلیوبلاستوم

گلیوبلاستوم شایعترین و متاسفانه بدخیم‌ترین تومور مغزی است با نام کامل “گلیوبلاستوم مولتی‌فرم” یا GBM که بیشتر در آقایان مشاهده میشود.

تومور بدخیم مغزی با منشا سلول های عصبی هست که روند رشد سریع دارد . این تومور در واقع درجه چهارم و بالاترین درجه بدخیمی از تومورهایی است که با نام کلی “گلیوم” خوانده میشوند و خود چندین نوع دارند .بیماران علائم غیر اختصاصی افزایش فشار داخل جمجمه را نشان میدهند . درمان عمدتا شامل رفع فشار و برداشتن توده تومور از مغز هست ، برداشتن کامل تومور در زمان تشخیص معمولاً امکان پذیر نیست. جراحی و سپس اشعه درمانی و شیمی درمانی لازم هست.

علائم و نشانه های تشخیص

 شایع ترین علامت تومور مغزی سردرد هست. اما بیش از نود درصد افرادی که سردرد قابل توجهی در زندگی خود دارند تومور مغزی ندارند؛ به این معنی که هر سردردی نگران کننده نیست. پس باید از علائم هشدار برای سردردهایی که خطرناک تلقی میشوند مطلع بود. سردرد صبحگاهی، همراه با تهوع و استفراغ و تاری دید که در طی روز بهتر میشود و به تدریج طی روزها و هفته‌ها رو به بدتر شدن است سردرد نگران کننده به حساب می‌آید و باید حتما تحت بررسی دقیق قرار گیرد. وجود علائم دیگر که در ادامه به آنها اشاره میشود اهمیت این نوع سردرد را بیشتر میکند. از سوی دیگر، سردردی که در عصر شروع میشود، در روزهای کاری و پراسترس و خسته کننده شدیدتر است، ماه‌هاست که به شکل ثابت وجود دارد و بدتر نشده و با خواب و استراحت بهبود پیدا میکند بعید است ثانویه به تومور مغزی باشد. مطلب مهم دیگر تشدید تا تغییر شکل سردرد مزمن است؛ به این معنی که اگر بیماری دچار سردرد میگرنی است و در هفته‌های اخیر، محل درد، شدت آن و یا عوامل ایجاد کننده تغییر کرده و رو به بدتر شدن است باید حتما بررسی شود.

مغز یا مخچه

 فقدان هماهنگی حرکات چون مخچه به حفظ هماهنگی حرکات کمک میکند

 تون ضعیف عضلات اندام ها

 آتاکسی ( همان ناهماهنگی یا بی نظمی در حرکات عضلات)

  قسمت پیشانی

 ناتوانی در صحبت کردن

 کند ضدن فعالیت ذهنی

 تغییرات شخصیت

 قسمت پشت سر

 اختلال بینایی (نقص میدان دید، بیمار ممکن هست این نقص را انکار کرده ، یا از وجود آن بی اطلاع باشد)

 تغییرات درک رنگ ها

 قسمت وسط سر

تشنج

 اختلال دید ناشی از نقص میدان بینایی

 قسمت دو طرف سر

 تشنج

 توهم شنوایی

 نقص میدان بینایی

 توهمات چشمایی یا بویایی

تشخیص تومور مغزی

با هر علامتی که بیمار به پزشک مراجعه کند، قدم اول گرفتن شرح حال کامل از وی و معاینه اوست. ظرایفی در پرسش‌های یک جراح مغز و اعصاب از بیمار دچار سردرد وجود دارد که از تجربه او منشا گرفته و شک به وجود ضایعه‌ای در مغز بیمار را برایش مطرح می‌کند. در مرحله بعد معاینه فیزیکی اهمیت پیدا میکند. معاینه بینایی، شنوایی، حرکت اندامها، حس اندامها و بسیاری موارد دیگر به پزشک معالج کمک میکند تا روش تشخیصی بعدی را انتخاب کند. این اقدام تشخیصی ممکن است انجام سی تی اسکن، ام آر آی، نوار عصب و عضله، نوار چشم، نوار گوش، سونوگرافی و خیلی موارد دیگر باشد که اولویت آنها با معاینه مشخص میگردد.

در نهایت پس از انجام بررسی ها، تشخیص نهایی وجود ضایعه‌ای در مغز مطرح میشود و تصویربرداری‌های تکمیلی برای تایید تشخیص انجام میگیرد.

 تست های تشخیصی

انجام MRI  با ماده حاجب : موضع و اندازه تومور را نشان میدهد.

 در CT scan ویژگی های ظاهری مننژیوما دیده میشود.

آنژیوگرافی : جریان خون موضع را نشان میدهد.

تشخیص های پرستاری

اختلال در توانایی انجام امور بهداشتی

 اختلال در توانایی لباس پوشیدن

 اختلال در توالت رفتن

اختلال وضعیت تغذیه در رابطه با لاغری مفرط ناشی از درمان و عوارض تومور

 کاهش مصرف موادغذایی و سو جذب

 اضطراب در رابطه با وضعیت نامعلوم و مردد، تغییر در ظاهر یا تغییر در شیوه ی زندگی.

 اقدامات پرستاری

پایش عملکرد عصبی

بررسی کنترل درد

 آموزش مراقبت در منزل

 آموزش نیاز به مراقبت تسکینی

احتیاطات تشنج طبق مقررات موسسه

اقدامات درمانی

تدابیر پزشکی گوناگونی مانند جراحی ، شیمی درمانی و رادیو تراپی با پرتوی خارجی ، به تنهایی یا به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می گیرند .

تدابیر جراحی: هدف از تدابیر جراحی برداشتن تومور بدون افزایش نقایص نورولوژیکی (فلجی ، کوری) یا تسکین نشانه ها از طریق برداشتن بخشی از تومور (کاهش فشار) است علاوه بر این با کمک جراحی نمونه بافتی برای تشخیص قطعی فراهم میشود.

رادیو تراپی: اساس و بنیان درمان بسیار از تومور های مغزی هست ، به علاوه امکان عود مجدد تومورهایی که بخشی از آنها برداشته شده است را کاهش میدهد در رادیوتراپی با استفاده از اشعه ی گاما تومور های مغزی را تشخیص و درمان می‌کنند.

شیمی درمانی

شیمی‌درمانی و جراحی رایج‌ترین گزینه درمانی هستند. در موارد تومور مغز خوش‌خیم، جراحی ممکن است کاملاً موفقیت‌آمیز باشد. تعداد زیادی از افراد وجود دارند که بعد از عمل درمان شدند و توانستند به زندگی عادی‌شان بازگردند.شیمی درمانی به تنهایی و یا همراه با رادیوتراپی به منظور افزایش مدت زمان بقای بیمار مورد استفاده قرار میگیرد.

درمان دارویی: کورتیکواستروئید ها برای برطرف کردن سردرد و تغییرات سطح هوشیاری مفیدند . کورتیکو استروئیدهایی نظیر دگزامتازون ، التهاب و ادم اطراف تومور را کاهش میدهد سایر داروهای مورد استفاده شامل دیورتیک های اسموتیک (نظیر مانیتول و سالین هایپرتونیک) است که برای کاهش میزان مایعات موجود در مغز و در نتیجه کاهش ICP به کار می روند .

بااین‌حال، در حال حاضر هیچ درمان اثبات‌شده‌ای برای سرطان مغز وجود ندارد. هیچ واکسن یا عمل جراحی درمانی که بتواند سلامت کامل را به فرد بازگرداند وجود ندارد. ناراحت‌کننده است اما حقیقت همین است.

آموزش به بیمار

بیمار و خانواده وی اغلب مسئولیت سنگینی برای مراقبت در منزل برعهده دارند . مراقبان باید با هنجاری جدید دست و پنجه نرم کنند ، درحالی که سیستم های حمایتی آن ها هنگامی که از بیمار مراقبت می‌کنند با تقویت ، حفظ یا تیره شدن رابطه در نوسان است. آموزش ، علاوه بر جنبه های روانی شامل راهبردهای مدیریت درد ، پیشگیری از عوارض مربوط به درمان و روش های اطمینان بخش از دریافت کافی مایع و مواد غذایی است . نیاز های آموزشی بیمار و خانواده وی در رابطه با اولویت های مراقبت احتمالا با پیشرفت بیماری تغییر میکند . بررسی تغییرات ایجاد شده در نیاز های بیمار و خانواده توسط پرستار داری اهمیت هست و در این مورد باید به آن ها پیرامون مراکز مالی و خدماتی که به اعضای خانواده در کنار آمدن با تغییر بیمار کمک میکنند ، اطلاعات کافی ارائه شود.

خدمات سلامت در منزل از جمله منابع با ارزشی هستند که باید از همان ایتدای دوره بیماری در دسترس بیمار و خانواده او قرار داشته باشند . پیش بینی نیاز ها ، قبل از وقوع آنها ، کمک میکند تا به تدریج استفاده از سرویس های خدماتی آغاز شود.مراقبت های سلامت در منزل بر حیطه های کنترل نشانه ها و درد ، کمک به مراقبت از خود ، کنترل عوارض ناشی از درمان ، و نیز استفاده از شیوه های خاص درمانی نظیر تغذیه از راه تزریق متمرکز میشود.پرستار به بررسی مدیریت درد، وضعیت تنفسی ، عوارض ناشی از اختلالات و درمان آنها و وضعیت عاطفی و شناختی بیمار میپردازد . علاوه براین پرستار ، در صورت لزوم توانایی خانواده بیمار برای انجام مراقبت های ضروری و مطلع کردن ارائه دهندگان اصلی مراقبت نسبت به تغییر نیاز ها یا وقوع عوارض را مورد بررسی قرار میدهد .

در پایان آموزش ، بیمار و یا فرد مراقب قادر خواهد بود که :

نام دوز ، اثرات جانبی ، دفعات مصرف و زمان بندی مصرف تمامی داروها را بیان کند.

نحوه ی تماس با کلیه ی اعضای تیم درمان(یعنی مراقبان سلامت و افراد حرفه ای مراقبت در منزل و فروشندگان وسایل و تجهیزات پزشکی ماندگار) را بیان کند.

تغییرات ضروری در شیوه ی زندگی نظیر نیاز های غذایی که به منظور حفظ سلامت صورت می‌گیرند را شرح دهد.

استفاده از حمایت خانواده.

ارتباط با مراکز حمایتی و خدماتی نظیر انجمن تومور مغزی آمریکا.

تاریخ و ساعت پیگیری ویزیت های پزشکی ، درمان و آزمایش هارا بیان کنند.

ارزشیابی

پیامدهای مورد انتظار برای بیمار عبارتند از :

در فعالیت های مربوط به مراقبت از خود تا حد امکان مشارکت کند.

تا حد امکان وضعیت تغذیه ای را در حد مطلوب حفظ میکند

در صورت نیاز از اعضای خانواده تقاضای کمک میکند برای کارهایی مثل حمام کردن