نارسایی قلبی چیست؟(علائم،تشخیص،درمان)
نارسایی احتقانی قلب چیست ؟
شما تنها فرد مبتلا به نارسایی احتقانی قلب نیستید. بسیاری از افراد با نارسایی احتقانی قلب زندگی می کنند. نارسایی احتقانی قلب یکی از شایع ترین دلایل مراجعه به بیمارستان در افراد بالای 65 سال است. سال ها طول می کشد تا نارسایی قلبی ایجاد شود. در نتیجه، اگر اکنون از آن رنج نمی برید، اما در معرض خطر ابتلا به آن هستید، باید از امروز برای پیشگیری از آن تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. علائم نارسایی قلبی طی هفتهها و ماهها پس از ضعیف شدن قلب و کاهش توانایی آن در پمپاژ خون در صورت نیاز بدن ایجاد میشود. نارسایی قلبی اغلب منجر به بزرگ شدن قلب (بطن چپ) می شود.
فهرست محتوا
Toggleآیا قلب شما ایستاده است ؟
نارسایی قلبی به این معنی نیست که قلب شما از تپش باز می ایستد، بلکه به این معنی است که قلب شما خون را به طور موثر پمپاژ نمی کند. قلب کار می کند، اما نیاز بدن به خون و اکسیژن برآورده نمی شود. نارسایی قلبی در صورت عدم درمان بدتر می شود. رعایت دستورات پزشک بسیار مهم است. ایجاد تغییرات در سبک زندگی سالم باعث می شود احساس بهتری داشته باشید و از زندگی لذت بیشتری ببرید.
طول عمر بیماران نارسایی قلبی
پیروی از دستورالعملهای متخصص و درمان بهموقع و کافی میتواند طول عمر مبتلایان به این عارضه را افزایش دهد. همچنین فرد مبتلا میتواند با در پیش گرفتن یک سبک زندگی جدید و سلامت نیز به بهبود اوضاع خود کمک کند. کاهش وزن، برطرف کردن چاقی، ورزش کردن منظم، مدیریت استرس و کاهش مصرف سدیم (نمک) در رژیم غذایی قطعاً به ارتقا کیفیت زندگی این گروه کمک خواهد کرد.
باوجوداین نمیتوانیم صد در صد تضمین کنیم که فرد مبتلا به نارسایی قلب همچون افرادی که قلبی سلامت دارند عمر کند، چراکه این عارضه یکی از بیماریهای تهدیدکننده حیات انسان است. افرادی که از این عارضه رنج میبرند، امکان دارد علائم شدیدی را تجربه کنند. گروهی از مبتلایان به نارسایی احتقانی قلب نیاز به پیوند قلب یا VAD دارند. منظور از VAD در اینجا دستگاه کمک بطنی است. این دستگاه به قلب بیمار درگیر به نارسایی قلبی در پمپاز و خونرسانی بهتر به سایر اندامها کمک میکند.
راههای مؤثر در جلوگیری از بروز نارسایی قلبی
متخصصین همواره به بیماران مبتلا به این عارضه، افرادی که در حال حاضر مبتلا بهنوعی بیماری قلبی عروقی هستند و حتی افراد دارای قلب سلامت توصیه میکنند، که با یک سبک زندگی سالم از سلامت قلب و عروق خود مراقبت کنند. ازجمله راههای جلوگیری از ابتلا به نارسایی قلبی، کنترل و پیشگیری از فراهم شدن شرایط مؤثر در بروز این بیماری است. برخی از راههای پیشگیری عبارتاند از:
- ورزش و جلوگیری از چاقی و اضافهوزن
- کنترل فشار خون و همچنین درمان و کنترل عارضه فشار خون بالا
- جلوگیری از بروز بیماری عروق کرونری و کنترل بیماری عروق کرونری
- پیشگیری از ابتلا به دیابت و کنترل بیماری دیابت
آیا نارسایی قلبی خطرناک است؟
بله. بهطورکلی میتوان گفت که نا رسایی قلبی یکی از تهدیدآمیزترین عارضهها برای افراد به شمار میرود. چراکه بدن برای ادامه حیات ضمن کارکرد و واکنش مغز به پمپاژ کافی خون و دریافت اکسیژن زیاد نیاز دارد. بنابراین درصورتیکه نارسایی قلبی بهموقع تشخیص داده نشود، تحت درمان قرار نگیرد، بیماری زمینهساز آن کنترل نشود و بیمار به مرحله پیوند قلب برسد، تا حدود زیادی در معرض خطر مرگ قرار خواهد داشت.
آیا نارسایی قلبی درمان میشود؟
با توجه به مرحله بیماری پزشکان اقدام به تجویز دارو و کنترل بیماری میکنند. البته درصورتیکه قلب دیگر قادر به کار کردن نباشد، فرد نیازمند پیوند قلب خواهد بود. پیشگیری بهترین کاری است که افراد میتوانند در پاسخ به علائم اولیه و ریسک فاکتورهای نارسایی قلب انجام دهند.
- اگر سیگاری هستید، سیگار کشیدن را ترک کنید
- اگر چاق هستید، وزن اضافه را کم کنید
- مواد غذایی سلامت و کمچرب بخورید
- مصرف شکر و سایر فرآوردههای غذایی شیرین را به حداقل برسانید
- زیاد نمک مصرف نکنید
- در موقعیتهای استرسزا قرار نگیرید
- خوب بخوابید
- اگر مبتلا به آپنه خواب هستید، این اختلال را کنترل کنید
- همیشه ورزش کنید
- الکل مصرف نکنید
- فشار خونتان را همیشه کنترل کنید
انواع نارسایی قلبی و اثرات ناشی از آنها
همانطور که اشاره کردیم این عارضه ممکن است یک بطن یا هر دو بطن را درگیر کند. بنابراین از زمان شروع، علائم و اثرات مرحلهبهمرحله متفاوت خواهند بود و یا در شدتشان تفاوتهایی وجود خواهد داشت. بر این اساس انواع نارسایی قلبی را همراه با اثرات جانبیشان طبقهبندی میکنیم:
- نارسایی قلبی سمت چپ (بطن چپ): زمانی که بیمار دچارنارسایی در ناحیه بطن چپ میشود، مایعات در ریه جمع میشوند. بیمار دچار تنگی نفس میشود و اختلالات تنفسی شدید رخ میدهد
- نارسایی سمت راست (بطن راست): مایعات در شکم، پاها و مچ پاها تجمع میکنند. در این حالت اندامهای یادشده متورم میشوند. بیمار در این مرحله افزایش وزن ناگهانی در طول چند روز را هم تجربه میکند
- نارسایی سیستولیک قلب یا نارسایی قلبی با کسر جهشی کاهشیافته: در این وضعیت پزشکی بطن چپ قادر نیست به اندازه کافی منقبض شود. یعنی بطن چپ نمیتواند بهدرستی پمپاژ خون را انجام دهد
- نارسایی بدون تغییر کسر جهشی: در این وضعیت بطن چپ قادر نیست شل شود یا کاملاً پر شود. بنابراین بطن چپ در پمپاژ خون مشکل دارد
چه چیزهایی سبب ابتلا به نارسایی قلبی میشوند؟
بیماری عروق کرونر و حمله قلبی
یکی از اصلیترین و شایعترین دلایل ابتلای افراد به نارسایی قلبی، عارضه عروق کرونر و سکته قلبی است. زمانی فرد دچار این وضعیت پزشکی میشود، که رسوبات چربی و دیگر ترکیبات در عروق تجمع کنند. به این ترکیباتی که دیوار عروق میچسبند پلاک گفته میشود. تجمع پلاک در عروق جریان خون را کم میکند و سبب بروز حمله قلبی میشود. حمله قلبی خیلی ناگهانی زمانی که عروق کاملاً مسدود میشوند، رخ میدهد. زمانی که عضله قلب آسیب میبیند، پس از بهبود ممکن است توانایی اولیه برای پمپاژ خون را نداشته باشد.
دریچههای قلب معیوب
دریچههای قلب جریان خون را به جهت مناسب حفظ میکنند. زمانی که دریچههای قلب در اثر بیماری عروق کرونر یا عفونت قلبی آسیب میبینند، قلب را مجبور میکنند تا بیشتر فعالیت کند. این فعالیت مازاد سبب میشود که بهتدریج قلب ضعیف شده و بهدرستی جهت پمپاژ خون به دیگر اعضای بدن عمل نکند.
فشار خون بالا
درصورتیکه فرد مبتلا به فشار خون بالا باشد، قلب مجبور میشود، بیشازحدود نرمال فعالیت کند تا خون به تمام بدن برسد. این فعالیت مازاد بهتدریج سبب میشود، که قلب سفت شده و رفتهرفته تضعیف شود.
میوکاردیت یا التهاب عضله قلب
میوکاردیت بیماری التهابی است، بنابراین در مواجهه با یک بیماری ویروسی و عفونی بروز میکند. این بیماری درصورتیکه تشخیص داده نشود یا تحت درمان قرار نگیرد، منجر به بروز نارساییقلبی در بطن چپ خواهد شد.
آریتمی
برهم خوردن ریتم طبیعی قلب ممکن است باعث شود، قلب خیلی سریع کار کند یا اینکه بیشازحد معمول کار کند. در مقابل کاهش سطح کارکرد قلب و ضربان خیلی آهسته نیز میتواند منجر به بروز نارسایی قلبی شود.
آسیب به عضله قلب
عضله قلب به دلایل زیادی ممکن است آسیب ببیند. بیماریهای خاص، عفونت، مصرف زیاد الکل و اثرات سمی داروها همچون کوکائین یا بعضی از داروهای مورد استفاده برای شیمیدرمانی میتوانند به عضله قلب آسیب وارد کنند. خوب است بدانید که ژنتیک نیز میتواند در بروز آسیب به عضله قلب مؤثر باشد.
نقص مادرزادی قلب
هر مشکل قلبی که نوزاد با آن متولد شود، ممکن است نقص عملکرد قلب و نارسایی قلبی را درپی داشته باشد. درصورتیکه قلب، حفرهها یا دریچههای قلب کامل نشده باشند، بخشهای سالم بهشدت تحت فشار خواهند بود و مجبور میشوند بیشتر کار کنند. قلب نوزاد تلاش میکند برای پمپاژ خون به سراسر بدن از نواحی سلامت کمک بگیرد، بنابراین بهتدریج سخت و ضعیف میشود.
خوب است بدانید که گاهی نقص مادرزادی قلب علائمی در نوزاد ایجاد نمیکند و این بیماری در آینده در دوره کودکی یا بزرگسالی زمانی که فرد در انجام فعالیتهای روزانه، ورزش و … دچار مشکل میشود، تشخیص داده خواهد شد.
سایر شرایط پزشکی
عارضههای مزمن نیز میتوانند بستر لازم جهت ابتلا به نارسایی قلبی را فراهم کنند. مبتلایان به ایدز، دیابت، تیروئید کمکار و پرکار نیز در معرض ابتلا به این عارضه مزمن قرار دارند.
نشانههای نارسایی قلبی
عارضه قلبی نارسائی احتقانی میتواند به دو صورت باشد. ممکن است فرد مبتلا به نارسایی قلبی مزمن باشد یا اینکه ناگهان دچار نوع حاد شود. شایعترین علاپم بروز نارسایی قلبی بهقرار زیر است:
- احساس ضعف و خستگی
- افزایش وزن ناگهانی به دلیل تجمع مایعات در بدن
- تنگی نفس در حالت استراحت و فعالیت
- افزایش ضربان قلب یا نامنظم شدن ضربان قلب
- کاهش توانایی در ورزش کردن
- متورم شدن شکم
- کاهش سطح هوشیاری
- اختلال در قدرت تمرکز
- متورم شدن پاها یا مچ پا
- خارج شدن مخاط خونی سفید یا صورت از گلو
- سرفه مداوم و خسخس سینه
- حالت تهوع
- کاهش اشتها
- احساس درد در قفسه سینه ناشی از حمله قلبی
کدام علائم از تشدید نارسایی قلب خبر میدهند؟
درصورتیکه مبتلا به نارسایی هستید، حتماً نسبت به نشانه و علائم شایع آن آگاهی دارید. درصورتیکه علائم بیماری شما تشدید شوند، به این معناست که بدن و بهخصوص قلبتان به درمان پاسخ درستی نمیدهد. یکی از علائم بحرانی تشدید نارسایی قلبی افزایش وزن بیش از ۲٫۵ کیلوگرم در طول چند روز است.
چگونه پزشک تشخیص میدهد که بیمار مبتلا به نارسایی قلب است؟
پزشک سوالاتی در مورد علایم بیماری و سابقه پزشکی از بیمار میپرسد. سپس بیمار را معاینه میکند و ممکن است تستها و آزمایشات زیر را درخواست کند:
• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
• عکس قفسهسینه
• نوار قلب (ECG)
• اکوکاردیوگرام قلب
• رادیونوکلید ونتریکولوگرافی
نوار قلب فعالیت الکتریکی قلب را ضبط میکند. بهوسیله نوار قلب میتوان مشکلات ریتم قلب یا برخی از آسیبهای قلبی را تشخیص داد. در اکوکاردیوگرام قلب، پزشک میتواند به وسیله امواج صوتی شکل قلب را ببیند. در این تست پزشک میتواند چگونگی پمپاژ قلب وضعیت دریچه های قلبی و برخی دیگر از مشخصات قلب را بررسی کند.
در رادیونوکلید ونتریکولوگرافی، مقدار خیلی کمی از ماده رادیواکتیو به داخل خون تزریق میشود. این ماده به سمت قلب حرکت میکند. بهوسیله دوربین مخصوصی پزشک میتواند پمپاژ قلب را مشاهده کند. ماده رادیواکتیوی که در این تست استفاده میشود بیضرر است و پس از اتمام تست، بهطور کامل از بدن دفع میشود.
چه درمانهایی برای نارسایی قلب نیاز است؟
درمان نارسایی قلب برای پمپاژ بهتر قلب و رفع علایم کمک کننده است، اما بیماری نارسایی قلب بهطور کامل بهبود نمییابد. بخش مهمی از درمان شامل بهبود عوامل ایجاد کننده نارسایی قلب است، مانند کاهش فشارخون و اصلاح دریچههای قلب. همچنین، درمان شامل تغییر روش زندگی و مصرف دارو نیز میباشند. در اینجا مواردی که باید با پزشکتان مشورت کنید را ذکر میکنیم.
- رژیم غذایی:پزشک به شما توصیه خواهد کرد که مقدار نمک مصرفی را کاهش دهید و غذاهای کم چرب و کم کلسترول مصرف نمایید. میزان مصرف نمک در این بیماری نقش بسیار مهمی داشته و در صورت عدم رعایت مواردی که پزشک معالج در این زمینه توصیه میکند میتواند سبب تشدید علائم بیماری میگردد.
- ورزش: بیشتر بیماران مبتلا به نارسایی قلب همچنان میتوانند ورزش کنند، اما پزشک میزان و نوع ورزش را به شما خواهد گفت زیرا ورزشهایی که به نحوی سبب افزایش فشار وارده به بدن شود مانند وزنه برداری (ورزشهای استاتیک ) در اغلب بیماران مبتلا به این بیماری ممنوع میباشد.
- وزن:در صورت نیاز، پزشک به شما خواهد گفت که وزنتان را کاهش دهید. کنترل وزن نیز در این بیماری از مواردی است که باید به شدت رعایت شود.
- حمایت خانواده:خانواده نقش مهمی در حمایت و درمان بیمار مبتلا به نارسایی قلبی دارند. کسانی که دچار این بیماری میشوند اغلب دچار احساس ناتوانی در مراحل اولیه بیماری میکنند، که این موضوع اغلب به دلیل اضطراب ناشی از ابتلا به این بیماری است در صورتیکه هنوز بیماری پیشرفت ننموده و بیمار اغلب کارهای خود را میتواند بدون مشکل انجام دهد. لذا حمایت خانواده در این مراحل بسیار اهمیت دارد.
چه داروهایی تجویز میشود؟
داروهای مختلفی برای درمان نارسایی قلب تجویز میشود. بر اساس علایم شما، پزشک داروهای مناسب را تجویز میکند.
انواع مختلف داروها که معمولاً برای درمان نارسایی قلب تجویز میشود به شرح زیر است:
• مهارکننده های آنزیمهای مبدل آنژیوتانسینACE این داروها با کاهش فشارخون سبب کاهش بار قلب میگردد. • مدرها (دیورتیک): این داروها مقدار دفع ادرار را افزایش میدهند و از تجمع مایعات در بدن جلوگیری و در نهایت سبب کاهش بار قلب میشوند. همچنین این داروها باعث کاهش تجمع مایعات در ریهها میشوند و در نتیجه تنفس راحتتر میشود.
- مسدد های گیرنده های بتا:این داروها باعث با گشاد نمودن قطر رگهای بدن سبب کاهش فشارخون و کاهش ضربان قلب میشوند و از آنجائیکه بیماران مبتلا به این بیماری ممکن است دچار اختلالات ضربان قلب نیز باشند با این داروها سبب تنظیم ضربان و ریتم قلبی را میشوند.
- دیگوکسین (دیژیتال):این دارو با افزایش قدرت انقباض قلب، باعث پمپاژ بهتر قلب میشود. ممکن است پزشک در صورت مشاهده علایم دیگر و یا بروز عوارض جانبی با این داروها، داروی دیگری نیز تجویز کند. توجه داشته باشید که تاثیر این دارو با سطح پتاسیم بدن ارتباط نزدیکی داشته و پزشک معالج شما ممکن است در صورت بروز بی نظمیهای قلبی در حین مصرف این دارو دستور تعیین سطح پتاسیم خون را بدهد.
قابل ذکر است ممکن داروهای دیگری نیز توسط پزشک معالج شما تجویز شود که مصرف آنها جهت کنترل بیماری بسیار ضروری است .
زمانی که برای درمان نارسایی قلب دارو مصرف میکنید، نیاز است که برای بررسی میزان پتاسیم خون و عملکرد کلیه، آزمایش خون بدهید. زمان انجام آزمایش خون بستگی به داروهای مصرفی شما دارد. بسیاری از بیماران بدون بروز هیچ مشکلی این داروها را مصرف میکنند. با اینحال، در صورت بروز عوارض جانبی حتماً به پزشک اطلاع دهید. خیلی مهم است که داروها را دقیقا مطابق دستور پزشک مصرف نمایید.
چه مواقعی نیاز است که به پزشک مراجعه کنیم؟
البته این موضوع باید توسط پزشک معالج شما تعیین شود ولی معمولا در ابتدا، شاید نیاز باشد که هر هفته به پزشک مراجعه کنید تا میزان پاسخ به دارو بررسی شود. پس از اینکه پزشک داروهای شما را تعیین کرد و حال عمومی شما بهتر شد، میتوانید تعداد مراجعات را کمتر کنید.
چه مواقعی با پزشک تماس بگیریم؟
در صورت بروز هر یک از علایم مذکور باید به پزشک اطلاع دهید. مشکلات جدی قلبی و ریه میتوانند باعث بروز علایمی مشابه نارسایی قلب شوند. همچنین باید برای بررسی شرایط و داروهایتان با پزشک در تماس باشید.
اولویت های مراقبتی در بیماران نارسایی احتقانی قلب
- بی حرکت کردن بیمار مبتلا به نارسایی احتقانی قلب
- تسکین درد ناشی از نارسایی احتقانی قلب (دادن اکسیژن، TNG، و مسکنهای مخدری)
- کاهش دادن اضطراب بیماران نارسایی احتقانی قلب
- قراردادن بیمار نارسایی احتقانی قلب در وضع مناسب (بیشتر وضعیت نیمه نشسته توصیه میشود.)
- توجه به علایم حیاتی بیمار مبتلا به نارسایی احتقانی قلب
- توجه به عوارض دارویی قلبی تجویز شده
- آموزش به بیمار درباره بیماری نارسایی احتقانی قلب، عوارض و همچنین داروهای تجویز شده
دلایل بستری شدن مکرر بیماران قلبی
- عدم پیگیری درمان (درمان ناقص)
- نداشتن اطلاعات کافی بیماران از بیماری نارسایی احتقانی قلب خود، عوارض جانبی و درمانهای استفاده شده (داروها)
- داشتن ریسک فاکتورهای پرخطر
نکات مهم مراقبتهای پرستاری در نارسایی احتقانی قلب
- پوزیشن مناسب
- مانیتورینگ قلبی و علائم حیاتی بیمار دچار نارسایی احتقانی قلب
- توجه و شناخت عوارض احتمالی (آریتمیهای قلبی) و انجام مداخله مناسب در اسرع وقت
آموزش به بیمار
- در مورد نحوه مصرف داروها
- رعایت رژیم غذایی بعد از ترخیص
- انجام فعالیت های روزانه به صورت کنترل شده
- جلوگیری از اضافه وزن
- کنترل اضطراب
- مراجعه مداوم به پزشک
نویسنده : پوریا حاجی شمسایی